Her ne kadar eski bir muayene yöntemlerinden birisi olsa da penetrant testi hala geçerliliğini koruyan bir metottur. Yüzey hatalarının tespitinde kullanılan bu test yüzey altındaki hasarlar için uygun değildir. İsmini ise test esnasında kullanılan sıvının çatlaktan içeri penetre etmesinden almaktadır. Bu yöntem gözenekli ve pürüzlü yüzeylere uygulanmamakta; plastik, cam, metaller ve seramik gibi pek çok malzeme türü için rahatlıkla kullanılabilmektedir. Testin temel amacı malzemelerdeki yüzey kusurlarını bulmaktır. Test yapılırken, test konusu malzemede bir hasar veya değişiklik olmaz. Su verme çatlağı, yorulma çatlağı, talaşlı imalat kusurları ve gözeneklerin tespiti yapılır. Bir tahribatsız muayene yöntemi olarak karşımıza çıkmakta olup İngilizce NDT yani Non Destructive Test olarak bilinmektedir.
Test, uzun yıllardır geliştirilerek yüzey hataları için kullanılmaktadır. Bu hasarlar “süreksizlik” olarak ifade ediliyor. Hasarların tespitinde ise penetrant sıvısı adlı malzeme kullanılıyor. Yüzey hatası tespiti yapılacak malzeme, bu sıvı içine konulmak suretiyle işleme tabi tutulmaktadır. Ardından kurutma işlemi başlar. Yeterli kuruma sağlandığında malzemedeki nemli hatlar gözlemlenir. Zira malzemedeki yüzey çatlakları bu nemli hatlara bakılarak ortaya çıkarılır. Bazen çatlaklar gözle zor görülecek incelikte olabilir. Bu durumda ise tebeşirleme adı verilen basit bir işlem yapılmaktadır. Çatlakların tespiti bu şekilde sağlanır. Oldukça düşük maliyetli ve basit bir yöntem olarak penetrant testi pek çok malzeme tipine uygun olarak kullanılır. Hazırlanacak penetrant raporu ile tespit edilen hasar belgelenmektedir.
Öncelikle penetrant sıvısını tanıyarak penetrant testi nasıl yapılır sorusunun yanıtını arayalım. Söz konusu sıvı, çatlak bölgesinden penetre ederek kusurları görünebilir hale getirmektedir. Bu aşamada renk kontrastı ortaya çıkar ve bu şekilde oluşturduğu iz, arka planda ayırt edilebilir hale gelir. Penetrant sıvısı farklı renklerde üretilebilmekte olup, bu durum hata tespitinde önemli bir avantaj sağlar. Sıvının çatlaklardan içeri sızma yeteneği yüksektir.
Hasarların tespitinde penetrant sıvısı ile muayene yapılırken bir ön temizlik süreci söz konusudur. Test edilecek yüzey, bir temizlik sıvısı kullanılarak yumuşak bir bezle silinir. Bir müddet penetrant sıvısı uygulandıktan sonra bekleme süreci başlar. Ardından yüzeye geliştirici olarak bilinen bir sprey uygulanır. Bu şekilde kusur tespiti yapılır. Süreç sonrası malzemenin kullanılması düşünülüyor ise son temizlik safhasına geçilir. Bu şekilde malzeme kullanıma hazır hale getirilmiş olur.
Penetrant Testi uygulamasının avantajları ve önemli hususlar
Bahsini ettiğimiz penetrant testi uygulaması pek çok avantaj sağlamaktadır:
Hasar tespitinde penetrant testinin avantajları yanında dikkat edilmesi gereken bazı konular bulunmaktadır. Öncelikle bu yöntem sadece yüzeye açık kusur tespitine yarar. Yüzeyi pürüzsüz ve gözeneksiz olan malzemelere uygulanması söz konusudur. Öte yandan test edilen parçanın son kullanım temizliği lüzumludur. Ön temizlik iyi yapılmadığı durumlarda testten beklenen verim elde edilemez. Zira kirliliklerin hataları kapatma ihtimali bulunmaktadır. Bununla birlikte test personelinin malzeme yüzeyine doğrudan ulaşımı sağlanmalıdır. Kimyasal kullanımı söz konusu olduğundan, iyi havalandırma şartları gerektirir. Yüzey altındaki hasarların tespitinde bu yöntem kullanılmaz. Hızlı ve yoğun bir imalatın söz konusu olduğu yerlerde fazla bekleme söz konusu olabilir. Şayet manyetik bir malzemenin test edilmesi söz konusu ise öncelikle manyetik test yapılması gerekir. Ayrıca muayene ortamının iyi ışıklandırılıyor olması önemli bir gerekliliktir. Ancak bu şekilde kusurların daha isabetli tespiti sağlanabilir.
Başarılı bir test için penetrasyon test işlem sırası takip edilmelidir. Yani;
işlemleri sırasıyla yerine getirilmelidir. Hazırlık aşamasında yüzeydeki pas ve kir gibi unsurlar iyice temizlenmelidir. Yüzey kısmına sıvı penetrasyonu sağlanır. Kimyasal çözeltilerle fazla penetrant alınır. Son olarak uygulanan geliştirici (developer) ile penetrant test işlemi nihayete erer.